|
NGÀY XỬA NGÀY XƯA…
Tư Nhà Quê
Ngày xửa ngày xưa có một phú ông keo kiệt. Nuôi thợ cày thì muốn họ làm lụng quên ăn mà trả công thì bỏn xẻn, trừ cấn đủ thứ. Rốt lại không ai nhiệt tình cả, có mặt ông họ ra vẻ siêng năng, lúc bình thường làm cho có lệ.
Ông biết lắm chớ, nhưng chưa có cách trừng trị, làm ẩu sợ ném chuột bể đồ.
Sau nhiều ngày suy tính, phú ông nhà ta đưa ra kế hoạch gồm hai giai đoạn:
- Trước tiên dỗ ngọt, dụ khị bọn chúng bằng cách tăng thêm chút đỉnh tiền công.
- Nếu không hiệu quả, xách đầu vài đứa đuổi đi, thử coi tụi còn lại có dám vặn vẹo nữa không?
Nói là làm, sáng sáng đi thăm thợ cày. Ghé đâu cũng móc túi vài xu khen thưởng. Tới kì phát lương mỗi suất tăng thêm năm xu. Ban đầu bọn thợ cày có phần phấn chấn, họ nghĩ chắc ông tự xét mình ác đức quá nên thay đổi cách cư xử.
Năm đó hạn hán, mùa màng thất bát, hàng hóa khan hiếm nên tăng giá vù vù, chợ búa thưa người, bán buôn ế ẩm. Thành thử tuy lương có lên chút đỉnh, nhưng đời sống tụi thợ cày mỗi ngày một sa sút vì không theo kịp giá. Họ van nài phú ông cho thêm ba mớ nữa. Ông từ chối, viện lẽ chính mình cũng lâm cảnh làm ăn khốn đốn, lấy đâu để tăng thêm?
Biết không thể xin xỏ gì được, bọn chúng tìm cách trộm cắp. Một thằng gác cửa ba bốn thằng xúc lúa chia nhau. Chưa hết, cá tôm trong đìa chúng lén bắt không ít. Tình hình tạm ổn, bụng no thì bớt làm reo. Phú ông nào hay nào biết, bởi bồ lúa bằng cái nhà kho chứa hằng ngàn giạ, mỗi lần lấy bao nhiêu thì chúng đổ trấu và bấy nhiêu! Lương thấp mà sống khỏe. Chính phú ông cũng lấy làm ngạc nhiên, cho người theo dõi.
Để biết ai bắt cá đìa, không gì hơn lén dòm mâm cơm của nó. Với tiền công ông trả thì bữa cơm chỉ được năm bảy con cá chốt kho là quí. Nhiều hơn nữa là do ăn cắp mà ra. Khi nghe thuộc hạ báo cáo phú ông sửng sốt: chẳng những cá lớn đầy mâm mà cơm cũng đầy nồi! Tức tốc ông cho kiểm tra bồ lúa, thấy bề mặt toàn trấu, ước tình mất hơn trăm giạ. Sau đó sai người quăng thử mẻ lưới xuống đìa, được năm ba con cá nhỏ, đồng nghĩa bị mất trộm gần hết! Bọn này quá lắm, cả ta mà còn qua mặt, phải trừng trị mới xong. Nhưng trị ra sao? Hết thảy đều phạm tội, không lẽ đuổi hết lấy ai thay vô?
Mất ăn mất ngủ gần nửa tháng trời mà chưa tìm được kế sách. Tạm thời cử người canh gác nghiêm nhặt nên bớt mất vặt. Nhưng cứ bo bo giữ mãi sao được? Bỏ cả công ăn việc làm, chưa nói đám thợ cày sẽ làm việc cà đơ theo kiểu cũ, thiệt hại còn hơn!
Có người tâm phúc bày kế:
- Hay…ông cho treo giải thưởng. Tỉ như việc đó ông giao ba ngày phải xong, sớm hơn thưởng hai xu. Vì ham tiền họ sẽ cố gắng, thì giờ đâu nữa mà đi ăn cắp?
Mắt phú ông sáng lên, hỏi lại:
- Chà…nghe cũng được. Nhưng thưởng hoài có tốn lắm không?
- Ý! "Tiểu hao" mới "đại lợi". Ông bỏ ra hai xu, lấy dìa năm xu sao gọi là tốn?
Phú ông còn hoài nghi, hỏi:
- Đâu, nói rõ hơn tao nghe làm sao "mất hai xu thu dìa năm xu" coi?
- Tỉ như giao thằng Kèo mỗi công đất cày một ngày. Nếu ba ngày nó cày được bốn công, ông thưởng nó hai xu vậy là mất. Đất của ông cả mấy trăm công, nếu ai cũng cày như nó thì lợi cho ông được mấy ngày? Nhờ thế hoa màu của ông xuống giống sớm, thu hoạch sớm, được giá…Đó, mất hai mà được năm là vậy!
Phú ông khen thông minh, móc túi thưởng ba xu. Nó khẻ nhíu mày tuồng như chê ít nhưng vẫn nhận.
Thế là kế sách được thi hành. Ban đầu có vẻ thành công. Nhưng lần hồi không như ý muốn. Bởi lẽ ráng sức làm thêm tuy có thưởng, nhưng không nhiều mà mau đói phải ăn dặm, rốt lại cũng vô đó, còn bị vợ cằn nhằn nữa! Họ trở lại làm việc cà đơ như trước.
Phú ông khăn gói ra tỉnh kiếm thằng cháu làm quan học sĩ vấn kế. Sau khi nghe trình bày, nó làm thinh hồi lâu. Thình lình có người đờn bà bước vô cầm tờ giấy một đồng quì xuống dâng quan học sĩ, thưa:
- Con xin trả lại quan ạ!
Quan hỏi:
- Sao thế?
- Dạ, chuyện quan sai, con làm trong hai bữa là xong, đáng công một đồng, dư một đồng con xin trả lại ạ!
Quan ân cần:
- Không đâu! Ta biết, lệ thường ngươi đi làm mướn cũng với công việc như vậy thì tiền thù lao chưa tới một đồng. Ta trả hai đồng, ngươi thắc mắc không dám nhận cũng là phản ứng tự nhiên thôi. Nhưng ta có cái ý của ta. Chồng ngươi mất, một mình ngươi nuôi bốn đứa con nhỏ, ta cho nhiều một chút đó là giúp ngươi có thêm nghị lực, sau này càng siêng năng hơn nữa.
Bỗng quan thấy bàn tay trái của mụ tươm máu, liền hỏi:
- Tay của ngươi sao vậy?
- Dạ lúc đi ngang vườn nhà quan thấy có bầy heo của ai sổng chuồng ủi phá, con đuổi nên vấp té. Chuyện nhỏ, quan để ý làm gì?
Quan sai người đem thuốc ra dặt và cám ơn mụ nhiều lắm.
Phú ông chứng kiến câu chuyện thở dài. Kiếu từ thằng cháu, bước ra đường nhìn trời, hình như ngộ ra điều gì…
T.N.Q
| Tập tin đính kèm: |
IMG_0515.jpg [ 213.67 KB | Đã xem 3312 lần ]
|
|
