|
Lãnh Mỹ A... từ quê lụa Tân Châu tạo bộ thời trang hiện đại
Huyện Tân Châu, tỉnh An Giang là quê hương sản xuất nổi tiếng với những mặt hàng Mỹ A, Cẩm Tự “độc nhất, vô nhị”, mà bất luận người phụ nữ nào hồi đầu thế kỷ XX cũng đều mơ ước, cho dù chỉ một chiếc quần lãnh Mỹ A. Lụa Tân Châu mang nét dáng độc đáo, với màu đen bóng, nhuộm từ trái mặc nưa có nhiều đặc tính quý như: dai, bền, mềm mại, nhẹ, hút ẩm cao, mà chưa có loại tơ nào qua mặt được. Quần áo mặc bằng hàng tơ tằm thoáng mát về mùa hè, ấm áp về mùa đông, không bị hấp hơi như một số loại vải bằng sợi nylon. Cho nên, người ta gọi lụa Tân Châu là “Nữ hoàng” của các loại tơ. Ca dao Nam bộ còn truyền tụng sự chăm chỉ, hiếu thảo của người con gái làm nghề tơ lụa:
“Trai nào bằng trai Hai Huyện
Tháng ngày dệt lụa trồng dâu
Gái nào thảo bằng gái Tân Châu
Thờ cha nuôi mẹ quản đâu nhọc nhằn.
Hồi ức quê lụa một thời vang bóng:
Ngược dòng thời gian, vào đầu thế kỷ 20, ở Nam Bộ đã có nhiều cơ sở tơ tằm dệt lụa rất thịnh hành. Tơ lụa của Tân Châu từng xuất cảng qua Campuchia, Pháp. Đỉnh cao nhất là vào năm 1936, toàn tỉnh An Giang có diện tích trồng dâu nuôi tằm từ 1.939 ha tăng dần 10.000 ha được trồng dọc theo hai bên bờ Sông Tiền, Sông Hậu từ biên giới Campuchia đến Tân Châu, Tân An, Chợ Mới, nhất là các làng Tân An, Vĩnh Hòa (Tân Châu), Long Điền, Chợ Thủ (Chợ Mới) là miền đất giầu mà cảnh lại đẹp. Dưới sông, nhà bè chen chúc thành một làng nổi. Sát bờ nước là những vườn dâu xanh ngát. Hai bên đường, nhà san sát, nhìn vào thấy những khung cửi, những quay tơ (2) ánh vàng và nhưng cô thợ dệt xinh xắn khắp các làng Tân An, Vĩnh Hòa… (Tân Châu), rồi Long Điền, Chợ Thủ (Chợ Mới) giờ nào cũng nghe tiếng lách cách đưa thoi, đạp khung và tiếng nện hàng ầm ĩ. Các làng này cũng như các làng lụa ở Hà Đông, làng Văn Xá ở Sơn Tây, làng Bưởi ở gần Hà Nội, các mặt hàng lãng Mỹ A, Cẩm Tự ở quê lụa Tân Châu cũng đẹp như lụa Bưởi miền Bắc vậy.
Người dân Tân Châu rất tự hào về quê lụa một thời vang danh. Sản phẩm làm ra không kịp bán, mà không dễ gì ai mua được lãnh Mỹ A, Cẩm Tự. Dọc Tỉnh lộ 952, cây mặc nưa được trồng san sát, nhiều người dân còn tận dụng đất trồng xung quanh nhà để dự phòng khỏi thiếu thốn khi cần dùng. Thường vào mùa khô, nhân dân lại bắt đầu vụ sản xuất dâu tằm. Sau khi thu hoạch về, nhà nhà vang vang tiếng cửi dệt, tiếng suốt từ tờ mờ sáng cho đến tối mịt. Trước sân nhà lấn ra đường lộ, lan cả ra sau đồng, đâu đâu cũng thấy lãnh Mỹ A, Cẩm Tự phơi tràn lan ngút tầm mắt một màu đen huyền mịt mướt.
Anh Trần Công ích, một người chuyên sản xuất lụa từ hai đời ở Tân Châu cho biết: muốn hoàn thành một cây lụa Mỹ A phải tốn nhiều công sức. Trước hết phải chọn loại tơ tằm tốt, đem về quay ra, móc cửi rồi đưa lên khung dệt. Dệt xong, lấy trái mặc nưa giã nát như bột, cho vào khăn lược vắt lấy nước màu đen cho vào thùng phuy để nhuộm. Bình quân, nhuộm một cây lụa 20 mét phải cần 100 kg mặc nưa. Công đoạn nhuộm mặc nưa rất quan trọng, muốn nhuộm một cây lụa phải nhúng vào nước đen mặc nưa cả 100 lần (từng sợi mặc nưa mới thắm đều). Mỗi lần nhúng như vậy phải dùng tay vắt kỹ rồi mới đem phơi khô. Khi phơi phải coi trời nắng tốt để phơi cho được 4 nắng/ngày. Nếu phơi lúc mưa hoặc nắng yếu, lụa sẽ kém chất lượng. Thời gian nhuộm và phơi mất hơn 40 ngày. Chi phí thuê nhân công dệt, suốt, nhuộm, móc cửi… bình quân từ 120.000-150.000 đ/cây lụa. Do chi phí nhiều mới hoàn chỉnh được cây lãnh Mỹ A nên giá bán cao, độ 100.000đ/1 mét, một quần lãnh Mỹ A 2 mét phải tốn 200.000đ. Vì vậy, mặt hàng lãnh Mỹ A ngày trước được xếp vào loại sản phẩm cao cấp, ăn khách một thời. Đúng là: “… thời oanh liệt nay còn đâu”.
Vực dậy làng nghề truyền thống, nhưng khó tồn tại:
Gần đây, báo chí đã đề cập nhiều đến bộ sưu tập thời trang “Mơ về Châu Á” của nhà thiết kế Võ Việt Chung được hình thành giữa thủ đô Roma nước Italia tăng vẻ đẹp cho nhiều thiếu nữ tóc nâu, tóc vàng ở phương Tây. Đồng thời, giới thiệu tác phẩm mới nhất là “Chiếc áo Bà Ba cổ Bà Lai được thêu trên hai góc vạt áo và cổ tay, đi cùng với chiếc váy kiểu Khơ-me Nam bộ, nhưng được thiết kế với độ phùng cổ điển của thời trang châu Âu vào thế kỷ 19”. Tác phẩm này được thực hiện bằng tơ tằm đen huyền óng ánh của lãnh Mỹ A đã gây hứng thú bất ngờ cho giới thời trang chuyên nghiệp Á-Âu, nhờ Võ Việt Chung biết vận dụng “bảo bối” Lãnh Mỹ A, Cẩm Tự từ quê lụa Tân Châu.
Hàng vải trên thị trường hiện nay rất phong phú và đa dạng, giá cả vừa rẻ, lại đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng, nên lụa Tân Châu dần dần bị mai một là lẽ tất nhiên.
Nhằm vực dậy làng lụa truyền thống đã có quá trình vàng son trên thị trường, huyện Tân Châu đã thành lập Công ty tơ lụa vào năm 1987, nhưng hoạt động đến năm 1989 giải thể vì không đủ sức cạnh tranh trên thị trường, giá cả quá cao. Do đó, đất trồng dâu nuôi tằm phải chuyển sang trồng lúa, trồng màu. Cây mặc nưa cũng đốn bỏ luôn. Làng lụa nay chỉ còn độc nhất người thợ già giữ nghề là ông Nguyễn Văn Long. Năm 1997, có một nữ thương nhân người Pháp đến cơ sở của ông Long đặt hàng mỗi năm khoảng 5.000 mét lãnh Mỹ A, và hầu như ông Long chỉ dệt cho mối này. Thị trường trong nước hoàn toàn tê liệt. Nhiều lúc ở Pháp điện qua đặt hàng với số lượng lớn và nhận gấp, ông đành bó tay, vì cả làng lụa chỉ còn mình ông đeo nghề. Anh Võ Việt Chung, nhà thiết kế thời trang tâm sự: “Về kinh nghiệm mình không thể sánh nổi với châu Âu vì họ đã có bề dày lịch sử thiết kế thời trang, nên mình chỉ bám trụ vào bộ sưu tập áo dài Việt Nam là xu hướng Châu Á đang thịnh hành ở phương Tây”. Anh đã thực hiện bộ sưu tập “ Mơ về Châu Á ” trên nền lãnh Mỹ A… từ quê lụa Tân Châu mà một trong những mẫu mã kết hợp được Âu-Á là bộ trang phục lấy ý tưởng từ áo bà ba, cổ tim cạn, tay xẻ dún bèo cùng với chiếc váy phồng lên rất hiện đại bằng chất liệu lãnh Mỹ A.
Sở dĩ anh Chung quan tâm đến lãnh Mỹ A vì một ngày nọ tình cờ thấy mẹ anh soạn quần áo cũ của bà ngoại, bất chợt nhận thấy “sắc đen tuyền của lãnh Mỹ A qua thời gian năm tháng mà vẫn không phai mờ. Lãnh Mỹ A dệt bằng tơ tằm, nhuộm mặc nưa, sờ vào mát rượi, dún rất đẹp không gãy, đúng là chất liệu tuyệt hảo cho các mẫu thời trang hiện đại”. Do đó, Võ Việt Chung tìm đến quê lụa Tân Châu để đặt mua. May mắn cho anh là còn ông Nguyễn Văn Long sản xuất nên anh mua thử 100 mét với giá 55.000đ/mét để thực hiện bộ sưu tập của mình, không ngờ lại thành công, đến nỗi hãng thời trang của Italia mời anh ở lại làm việc cho họ. Tuy nhiên, Võ Việt Chung khước từ vì anh có nhiều dự tính phục vụ quê hương.
Nhằm vực dậy một nghề truyền thống, chắc chắn cần vốn đầu tư không ít. Anh Chung đã thuyết phục hãng thời trang Italia tài trợ cho làng lụa Tân Châu khôi phục lại một nghề dệt đã có bề dầy truyền thống, nhằm tạo nguồn nguyên liệu đáp ứng cho các mẫu thời trang mà anh đang trưng bày ở thành phố Sài gòn. Nhưng giữ làm sao cho làng lụa được trụ vững để tồn tại là điều cần thiết.
........
Trần Trọng Trí.
(Ghi chú : có lược bỏ ít nhiều những đoạn không cần thiết cũng như thay đổi một vài danh từ riêng - AB)
|
