SÓC BOM BO Cụp cùm cum cụp cùm cum cúp cum cum cụp cum....đuốc lồ ô bập bùng bên ánh lửa, sóc Bom Bo rộn rã tiếng chày khua...
Từ những ngày chống Mỹ, tên “Sóc Bom Bo” đã đi vào lịch sử, đi vào lòng người qua bài hát tuyệt vời của cố nhạc sĩ Xuân Hồng. Nhưng sóc Bom Bo ở đâu? Người dân Bom Bo từng giã gạo nuôi quân ấy là ai? Có lẽ không phải ai cũng biết.
Từ thị xã Đồng Xoài, theo Quốc lộ 14 đi về hướng huyện Bù Đăng khoảng 50 km, đến ngã ba Minh Hưng rẽ phải đi thêm 6km nữa ta sẽ đến sóc 1 thuộc xã Bom Bo.
Nói là sóc nhưng du khách đến đây có thể bỡ ngỡ vì hiện nay không còn dấu vết gì của phum sóc nữa. Anh Đỗ Mạnh Côn, Phó phòng văn hóa xã Minh Hưng cho biết, đây là thôn 1 trong 3 thôn của đồng bào dân tộc Stiêng, dân tộc đông nhất trong các dân tộc ở tỉnh Bình Phước. Chính thôn này hiện tập trung phần lớn đồng bào Stiêng từng giã gạo nuôi quân ngày trước. Các chiến sĩ du kích trước đây như Điểu Lên, Điểu Sen giờ đã thành già làng vẫn còn sống nơi này. Các thôn 2-3 thì nằm sâu vào bên trong một chút, cách đây độ 20 km, đi theo con đường đất đỏ phía tay mặt.
{L_ATTACHMENT}:
soc boom bo.jpg [ 16.48 KB | Đã xem 2156 lần ]
Một góc sóc Bôm bo ngày nay
Chuyện Bom Bo xưaĐược nghe đến sóc Bom Bo cùng với tấm lòng người dân tộc S’tiêng dành cho cách mạng đã từ lâu, nhưng đây là lần đầu tiên chúng tôi mới có dịp về thăm sóc Bom Bo, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước.
Bom Bo bây giờ khác xưa nhiều lắm. Hai bên con đường nhựa uốn lượn qua những ngọn đồi xanh mướt cà phê, điều và các loại cây trái khác là những căn nhà xây mới, những căn biệt thự sang trọng mọc lên thay cho những căn nhà sàn đơn sơ thuở trước. Buổi tối ở xã Bom Bo giờ không còn nghe tiếng giã gạo, không còn “đuốc lồ ô bập bùng” mà thay vào đó là ánh sáng của điện lưới quốc gia về đến từng căn nhà… Nhờ thế mà đời sống văn hóa, tinh thần của người dân ở đây đã được nâng lên rõ rệt.
{L_ATTACHMENT}:
tre em soc.jpg [ 24.44 KB | Đã xem 2158 lần ]
Những mầm non tương lai của sóc Bom Bo
Đồng bào S’tiêng ở sóc Bom Bo bây giờ vẫn giữ cho mình một sắc thái văn hóa truyền thống riêng, những làn điệu dân ca, múa truyền thống họ cũng lưu giữ những dụng cụ săn bắn, công cụ sản xuất, nữ trang… của đồng bào mình.
{L_ATTACHMENT}:
nha soc2.jpg [ 13.41 KB | Đã xem 2158 lần ]
Những phong tục, tập quán lạc hậu như chuyện những tràng trai lấy vợ phải nạp sính lễ như ché rượu, trâu, bò… tổ chức ăn uống liên tục 3 ngày đêm và chàng trai phải ở rể nhà gái 3 năm để làm trả nợ, nay tổ chức lễ cưới trong 1 ngày. Xưa trong cuộc sống, nếu có sự va chạm, họ bị già làng phạt trâu, bò… nay tục lệ ấy cũng đã bỏ hẵn Đấy là sự phấn đấu vươn lên của nhân dân xã Bom Bo, còn đồng bào S’tiêng ở Sóc Bom Bo thế nào? Giờ ở đâu? Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết: Thời kháng chiến để tránh bom đạn trả thù của Mỹ, sóc Bom Bo đã di chuyển vào căn cứ “Nửa Lon” thuộc xã Đăk Nhau, cách trung tâm xã Bom Bo 18km.
{L_ATTACHMENT}:
Chú thích tập tin: Mế già S'tiêng thổi cơm nuôi cách mạng
me stieng ben bep lua.jpg [ 13.72 KB | Đã xem 2157 lần ]
Thời kháng chiến, có lúc khó khăn, gạo không đủ ăn, cán bộ, bộ đội tại căn cứ này phải chia nhau mỗi người nửa lon gạo/ngày để nấu cháo và cái tên căn cứ “Nửa Lon” bắt đầu từ đấy. Năm 1989, cả sóc Bom Bo lại di chuyển về thôn 1, cách UBND xã khoảng 3km. Nhưng từ tháng 5-2008, thôn 1 lại được cắt chuyển về xã Bình Minh.Và từ đó xã Bom Bo lại không có là sóc Bom Bo nhưng xã có sóc Bom Bo lại mang tên là xã Bình Minh và sóc Bom Bo từ đây sẽ phải thay bằng tên gọi - thôn 1 . Du khách muốn tham quan sóc Bom Bo phải có hướng dẫn viên nếu không sẽ rất khó lòng vì phải đi lòng vòng hỏi thăm tốn rất nhiều thời gian . Quả thật khi tìm hiểu về việc này, không những chúng tôi thấy băn khoăn khó hiểu, mà người dân ở sóc Bom Bo lại càng trăn trở hơn.
Tìm lại dấu xưa
Để tìm hiểu vì sao sóc Bom Bo nổi tiếng như thế lại phải đổi tên thành thôn 1, chúng tôi tìm về mảnh đất cũ, mong gặp người xưa. Đã xế chiều mà trời Tây Nguyên vẫn nắng như đổ lửa. Trung tá Từ Viết Cường, chỉ huy trưởng đơn vị B35 nói với tôi: “Anh muốn tìm hiểu về cội nguồn của sóc Bom Bo, hãy tìm gặp già làng Điểu Lên sẽ rõ”.
Vượt qua chặng đường đất đỏ bụi mù, chúng tôi đến nhà già làng Điểu Lên, đó là một căn nhà xây khang trang, rộng rãi, nền lát gạch bông láng bóng.
Hôm nay già làng lên rẫy không về.
Sáng hôm sau, Điểu Bá và Điểu Phượng, con gái già làng Điểu Lên đưa chúng tôi vào rừng. Chiếc xe ô tô loại 2 cầu chuyên đi rừng máy cứ chồm lên chạy băng băng tới trước. Giữa một vùng sương mờ giăng giăng như một làn khói mỏng phủ xuống ngọn núi xa xa, những hạt sương trong vắt đọng lại lung linh trên chiếc lá rừng xanh biếc, một lão nông to khỏe, rắn chắc, mặc bộ quân phục bạc màu bước ra chào và mời chúng tôi vào nhà. Già làng Điểu Lên đấy.
Bên ly trà thơm đang bốc khói, già làng kể chuyện sóc Bom Bo những ngày xưa. Ông sinh ra và lớn lên ngay tại sóc Bom Bo. Nay đã trên 60 tuổi ông vẫn ở đây. Những năm 1960, sóc Bom Bo chỉ có hơn 40 hộ đồng bào S’tiêng sinh sống với hơn 100 khẩu.
Thời ấy, bà con còn nghèo khó lắm, nhà cửa thưa thớt. Mỹ, rải chất độc hóa học, khiến cuộc sống bà con đã khó khăn lại càng khó khăn hơn. Bà con phải vào rừng sâu đào củ mài, củ chụp về ăn sống qua ngày. Thế nhưng, bà con Sóc Bom Bo đã quyết bám trụ giữa đạn bom để làm chỗ dựa cho cách mạng.
Vào những năm 1962 - 1963, Mỹ càn quét triền miên, dồn dân vào ấp chiến lược. Cả sóc Bom Bo kiên quyết không vào ấp chiến lược. Đến giữa năm 1963, địch ruồng bố gắt gao, già, trẻ, gái, trai hơn 100 người dân của sóc Bom Bo đã lặng lẽ băng rừng, vượt suối vào căn cứ “Nửa Lon”, bên dòng suối Đăk Nhau và Đăk Liêng để lập ra sóc mới cũng mang tên sóc Bom Bo.
Từ 1976 đến 1986, Điểu Lên làm Bí thư Đảng ủy xã Đăk Nhau. Năm 1989, Điểu Lên cùng 102 hộ đồng bào S’tiêng với 2.000 khẩu lại làm một cuộc di chuyển từ căn cứ “Nửa Lon” trở lại sóc Bom Bo cũ. Suốt 26 năm xa quê, bà con trở về mảnh đất rừng cũ và lại dựng nên một sóc Bom Bo với tắm lòng son sắt với non sông đất nước , với Đảng Cộng Sản Việt Nam.
Tháng 4-1998, chính quyền địa phương thành lập xã mới mang tên xã Bom Bo, nhưng sóc Bom Bo lại được chính quyền đặt cho cái tên mới là thôn 1. Suốt 10 năm qua, sóc Bom Bo đã bị mất tên. Từ tháng 5-2008, dáng dấp và tên gọi yêu thương “Bom Bo” một thuở lại càng phai mờ hơn bởi thôn 1 lại được cắt khỏi xã Bom Bo chuyển về xã Bình Minh.
Bao giờ lại được gọi :“sóc Bom Bo”
Già làng Điểu Lên uống hớp trà, ông để mạnh chiếc ly xuống bàn, nét mặt buồn buồn, ông nói: “Cái sóc nhỏ Bom Bo của người S’tiêng đã có nguồn gốc từ lâu lắm rồi, suốt trong thời kỳ kháng chiến, người dân Bom Bo theo Đảng, theo Bác Hồ, mặc dù chiến tranh tàn khốc, người dân Bom Bo vẫn một lòng với cách mạng dù bom đạn của chiến tranh, chất độc hóa học của quân Mỹ rải xuống làm trụi cả cây cối. Bà con vẫn giữ gìn cái tên sóc Bom Bo của mình, đi làm cách mạng mang theo cả sóc cùng đi. Thế mà nay lại xóa đi tên Sóc Bom Bo của mình, bà con buồn lắm!”. Ông lại thở dài!
“Thế già làng có ý kiến với chính quyền xã chưa?”, tôi hỏi. “Mình đã làm đơn kiến nghị gửi đi cả chục năm rồi, không những gửi cho xã mà cả huyện, tỉnh nữa. Đến nay vẫn không được trả lời”, Điểu Lên nói.
Nghe chúng tôi nói chuyện, bà Điểu Thị Bá Đời, vợ của già làng Điểu Lên đang nằm trên chiếc võng ngồi bật dậy nói chen vào với giọng gay gắt: “Bực mình lắm! Cái tên sóc Bom Bo của người S’tiêng có từ lâu lắm rồi, vì sao phải đổi thành thôn 1 chứ?”.
Cũng như cha mẹ mình, Điểu Bá và Điểu Phượng (hai cô con gái của già làng Điểu Lên) nói: “Sóc Bom Bo của em đã được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Đơn vị anh hùng LLVT nhân dân từ năm 1976. Nay mang tên thôn 1, vậy có được gọi là thôn anh hùng không?”.
Từ khi sóc Bom Bo trở thành thôn 1, bà con buồn lắm. Khi được hỏi về sự việc này, nhiều bà con ở đây đều mong “chính quyền địa phương xem xét trả lại cái tên “sóc Bom Bo” chứ đừng gọi là thôn 1 nữa”.
Nguyện vọng của Điểu Bá, Điểu Phượng, Điểu Lên cũng là nguyện vọng chung của bà con dân tộc S’tiêng ở sóc Bom Bo, không những vậy, chúng tôi tin chắc rằng nếu bạn đọc gần xa nghe được chuyện này, chắc cũng mong trả lại tên cho sóc Bom Bo? Sóc Bom Bo đã đi vào lịch sử, đi vào lòng người và sóc Bom Bo đã có bề dày truyền thống và lịch sử không những là niềm tự hào của bà con dân tộc S’tiêng mà còn là niềm tự hào của nhân dân cả nước.
Trong tôi giờ âm vang câu hát trong ca khúc “Tiếng chày trên sóc Bom Bo” của nhạc sĩ Xuân Hồng vẫn rộn ràng thôi thúc: “Người đi xa vắng rồi sẽ có ngày về đường này thăm sóc Bom Bo…”.
***
{L_ATTACHMENT}:
phu nu stieng gia gao.jpg [ 23.13 KB | Đã xem 2160 lần ]
Chia tay già làng Điểu Lên, chia tay cái sóc Bom Bo ngày xưa trong cánh rừng bạt ngàn những vạt điều xanh tốt, Điểu Bá, Điểu Phượng lại chở chúng tôi băng rừng, vượt suối trở về trong cơn mưa chiều nhè nhẹ. Chiếc xe cứ gầm lên, đất đỏ nhão nhoẹt cứ bám vào bánh xe như muốn ghì xuống mảnh đất này, nỗi nhớ về một sóc Bom Bo ngày xưa. Bao nhiêu năm gắn bó trung thành với Đảng bá con dân tộc S’tiêng chỉ có mong ước rất bình dị, mộc mạc, đơn sơ , được gọi lại chữ “ SÓC BOM BO “ .
