HỘT CHIAMột thông tin hữu ích, để đọc và làm tài liệu.Lịch sử phát hiện hạt “Chia” Năm 1994 đánh dấu một biến cố lạ lùng nhất trong lịch sử thể thao đuờng truờng ở Mỹ. Vào năm đó tại Mỹ có tổ chức giải chạy đua siêu Marathon (Ultramarathon) gian khổ nhất thế giới tức là giải Leadville 100 tại vùng núi cao nhất của tiểu bang Colorado. Giải này đuợc thành lập vào năm 1982 do nhà thám hiểm Ken Chlouber bày ra để thử thách mức chịu đựng tối đa của con Chặng đuờng kéo dài 100 dặm và ở trên cao độ 10,000 bộ và qua nhiều con đèo dốc hết sức nguy hiểm , khó khăn. Chỉ có những thể thao gia có một thể chất cực kỳ dai sức mới có thể tham dự và đuợc yểm trợ bởi một toán chuyên viên đặc biệt nhất với những phuong tiện tối tân. Ngày cả những siêu lực sĩ như Dean Karnazes (nguời thắng giải Ultramarathon 300 dặm tạiCalifornia) hoặc Lance Armstrong cũng không chịu nổi sau khi thử thách lần đầu tiên.
Nói chung giải Leadville 100 có thể ví như chạy 4 khúc marathon (26 dặm) liên tục trong đó 2 khúc chạy trong đem tối, leo 26 con đèo cao và ở trên một cao độ mà các phi cơ phải đuợc pressurized. Vì thế chỉ những lực si có một thể chất vô cùng sắt thép mới dám tham dự giải Leadville 100 và phần thuởng chẳng có gì ngoài một chiếc thắt lưng bằng bạc mà thôi. Họ chạy Leadville 100 vì lý do yêu chạy bộ ngoài ra không vì một lý do gì khác!
Vào năm 1994, nhà thám hiểm Rick Fisher có sáng kiến mời 5 nguời thổ dân da đỏ thuộc bộ lạc Tarahumara tham dự giải Leadville 100. Những nguời này sống trong rặng núi Sierra Madre occidental sau khi đất đai của họ bị nguời Mễ và Tây Ban Nha chiếm mất.
Ken truớc đó đã sang thám hiểm vùng này và thấy tại đây có một bộ lạc da đỏ vẫn còn sống trong thời kỳ sơ khai và có lệ hay chạy đua đuờng truờng mà không hề mệt mỏi. Ken có sáng kiến mời họ tham dự giải Leadville 100 để so sánh họ với những lực sĩ tài giỏi nhất của nuớc Mỹ.
Từ truớc đến nay trong nhiều lần giải nhất đều về tay nữ lực si Ann Treason nhờ đuợc tập luyện vô cùng kỹ luỡng. Nhung năm 1994 đã có sự xuất hiện của 5 nguời da đỏ từ Mexico, ăn mặc lạ lùng với áo choàng trên vai và chân đi đôi dép râu làm bằng vỏ xe nhu dép Bình Trị Thiên!
Kết quả là trong 5 giải đầu thì nhóm Tarahumara chiếm 3 và nguời đoạt giải nhất là một nguời Tarahumara đã 55 tuổi, trong khi Ann Treason chiếm hạng nhì. Sau đó những nguời Tarahumara không tham dự Leadville 100 nữa và trở về đời sống bình thuờng của họ...
Ký giả Christopher McDougall của hãng AP và chủ biên của tạp chí Men’s Health đã sang tận nơi nghiên cứu bí quyết của nguời Tarahumra và ông đã viết lại đời sống bí hiểm của những “siêu nhân” này nh ư thế nào và nhờ thế ông đã tìm ra đuợc một loại thực phẩm sẽ làm đảo lộn phép dinh duỡng tại Mỹ trong những năm tới mà ông viết trong cuốn sách best seller “Born to run “...
Hạt Chia, thuốc truờng sinh bất lão. Từ hon 25 năm qua, Y học Mỹ đã đạt nhiều tiến bộ trong việc đi tìm nguyên nhân của những chứng bệnh gây tử vong là bệnh đau tim và ung thư.
Ai cũng biết là tập thể dục đều đặn, tinh thần thoải mái ổn định là tốt nhưng tất cả đều đồng ý là dinh duỡng đúng phép là quan trọng nhất! Nhưng hiện nay các thống kê đều không lấy gì làm khả quan vì 60 % dân chúng Mỹ bị béo mập, 30% mập phì (mập bệnh-morbid obesity), mỗi năm 1 triệu ruỡi nguời bị một cơn đau tim, nuớc Mỹ dẫn đầu thế giới về ung thu ruột già (colorectal cancer và cơn khủng hoảng y tế hiện nay cũng do những nguyên nhân kể trên mà ra
Trong khi đó thì một khảo cứu của Y si đoàn AMA năm 1961 cho biết là 97 % các truờng hợp sơ cứng động mạch vành có thể tránh đuợc nhờ dinh duỡng đúng phép. Nuớc Mỹ tiêu xài nhiều nhất thế giới về y tế nhưng đứng hàng thứ 37 về chất luợng chỉ vì nạn mập phì quá cao và nan giải.
Những cuộc khảo sát tiếp theo trên nguời dânTarahumara cho thấy là bí quyết của họ là họ hay ăn một loại hạt mang tên là Chia mỗi khi họ chạy đua đuờng truờng.
Lịch sử ghi lại là hạt Chia truớc đây đuợc coi là nòng cốt của nền văn minh Aztec và Maya và là thực phẩm chính của những chiến sĩ khi ra trận... Nhiều nguời chỉ cần ăn 1 nắm hạt Chia cũng đủ sức đi bộ hàng chục cây số mà không biết mệt...
Gần đây hạt Chia cững đuợc phổ biến trên chuong trình Oprah bởi BS tim mạch Mehmet Oz và BS Andrew Weil chuyên về tuổi thọ cùng khen ngợ hạt Chia là một môn thuốc rất tốt để phòng những chứng bệnh nan y hiện nay đang lan tràn ở Mỹ.
Chia là gì ? Chia là một loại thảo mộc đã đuợc nguời Aztec,Maya thuần hóa từ cả ngàn năm về truớc và đem trồng làm thực phẩm dành riêng cho các chiến si ra trận hoặc phải đi làm công tác ở xa. Chia có tên khoa học là Salvia Hispaniola thuộc loại Lamiaceae tức cùng loại với các loại thảo mộc dùng làm gia vị như húng quế, bạc hà (mint). Hat Chia rất nhỏ trông như các hạt mè hoặc hạt é (basil). Loại húng quế (Ocimum basilicum) cũng đuợc dùng trong nuớc uống tại các nuớc Đông Nam Á tức là nuớc hạt é (basil seed).
Những thí nghiệm sơ khởi cho thấy là hạt Chia khi đuợc pha với nuớc thì có thể nở lớn gấp 12 lần và tạo nên một lớp gel mềm do chất xơ hoà tan. Nhờ lớp gel nên chất đuờng trong bao tử đuợc thấm chậm và đều hơn nên có chỉ số glycemic index thấp, giúp tránh đuợc bệnh tiểu đuờng. Nhờ chất gel nên việc biến duỡng của chất đuờng điều hòa hơn và giúp cho việc điều trị bệnh tiểu đuờng tốt hơn và tránh đuợc bệnh mập phi. Nhiều nguời sau khi uống một ly nuớc pha 1 muỗng lớn hạt Chia thì không bị đói cả nửa ngày.
Nhờ có nhiều chất xơ hoà tan và không hoà tan nên hạt Chia giúp tránh đuợc nhiều chứng bệnh đuờng ruột, kể cả ung thu ruột già.
Về chất đạm protein thì hạt Chia có khá nhiều và dễ tiêu hơn là protein từ thịt ra và giúp cơ thể phục hồi mỏi mệt hay sau khi bị thuong hoặc giúp cho phụ nữ có nhiều sữa.
Đặc biệt nhất là hạt Chia có nồng độ lipid rất cao, nhất là loại lipid Omega 3, gấp 3 lần hơn những loại hạt khác nhu hạt gai (flax seed) hay lấy ra từ cá hồi, salmon. Chia cũng có nhiều chất linolein acid, rất quan trọng cho việc biến duỡng của protein và các hormone trong cơ thể.
Ngoài ra còn một số khoáng chất quan trọng như calcium,boron và nhiều loại hóa chất gọi là triglyceride chuỗi dài chống lại bệnh đau tim nhờ bảo vệ các thành động mạch.
Một lợi điểm của hạt Chia là dễ xử dụng. Chỉ cần pha 1 muỗng lớn với nuớc cam, chanh hay sữa đậu nành rồi để lâu khỏang 30 phút thì hạt sẽ nở ra trông giống nhu nuớc hạt é, cùng giống với Chia. Hiện nay chua có khảo cứu về công dụng của nuớc hạt é nhưng có lẽ cũng có một vài lợi điểm giống như hạt Chia.
Có rất nhiều cách để dùng hạt Chia đuợc mô tả như rắc trên sà -lách, rắc trên thực phẩm cho trẻ em, pha với yogurt, sherbet hay với bánh ngọt, bánh mì.
Tổng kết. BS William Anderson và Wayne Coates ( Đại học Arizona ) sau khi nghiên cứu tuờng tận về lịch sử cũng nhu công dụng của hạt Chia đều công nhận là loại thực phẩm này sẽ là một trong những thức ăn qúy giá nhất trong tươ ng lại.
Hiện nay các hãng chế biến thức phẩm “health foods” như Akins, GNC cũng đang chế biến hạt Chia thành các loại “energy bar” để bán trên thị truờng cho những nguời quan tâm đến sức khỏe bản thân chống lại những chứng bệnh mãn tính ở Mỹ.
Trong khi đó thì tại những bộ lạc da đỏ nhu Apache, Navajo,Pima. .tại Arizona thì tình trạng mập phì đã lên tới mức khủng khiếp ví dụ nhu bộ lạc Pima có tỷ lệ bị tiểu đuờng cao nhất thế giới với 90 % bị bệnh ở những nguời trên 50 tuổi. Nguyên dó chỉ vì họ đã bị tiêm nhiễm lối ẩm thực quá dư thừa của nếp sống “ văn minh “ cơ khí ở Mỹ trong thời đại cao kỹ.
Bộ lạc Tarahumara nhờ sống biệt lập trong khu vực Copper Canyon thuộc rặng núi Sierra Madre xa cách với thế giới bên ngoài nên vẫn duy trì nếp sống lành mạnh đã có từ ngàn xưa như chạy bộ đuờng truờng và dinh duỡng bằng hạt Chia nên đã tránh đuợc tai họa kể trên.. truớc khi họ bị tiêm nhiễm bởi những thói xấu do du khách đem lại!
