|
Những tập tục mang ý nghĩa Cát Tường đầu năm
Người Hội An, quanh năm làm ăn vất vả, đến Tết mới có dịp nghỉ ngơi. Bao lo nghĩ đời thường người ta đều gát lại để hưởng thú vui xuân cho thật thỏa mái. Cảnh vật ngày xuân muôn hồng ngàn tía, trăm hoa đua nở, xuân về đại địa hồi xuân, từ bao đời nay những tục lệ ngày Tết đã làm cho Tết tăng thêm phần ý nghĩa và cũng góp phần tăng thêm niềm vui phấn khởi cho con người nhân lúc xuân sang.
Để chuẩn bị vào Tết, nài những công việc mua sắm, chuẩn bị cho năm mới , người ta tiến hành quét dọn và trang hoàng nhà cửa. Những công việc này tuy đơn giản nhưng mỗi việc đều mang ý nghĩa cát tường, cầu may, chúc phúc. Việc quét dọn, vệ sinh nhà cửa, bàn thờ người ta gọi là “tảo trừ” nghĩa là quét dọn những điều xấu, bất lợi trong năm qua để đón chào những điều vui mới: điều phúc, điều lành đến với gia đình trong dịp tân xuân. Công việc trang trí đầu tiên là người ta dán môn thần lên cửa. Môn thần tục gọi là thần cửa, đây là hai vị thần trong hệ thống Ngũ tự gia đường, có nhiệm vụ trừ tà trấn ác, xua đuổi tà ma để bảo vệ sự bình an cho toàn gia. Một số gia đình còn có tục dán bùa, treo bát quái với mục đích là cầu mong bình yên, tránh được bệnh tật, suốt năm hợp gia nam nữ bình an vô sự. Song song với việc dán môn thần, người ta còn dán xuân liên, tục gọi là dán câu đối Tết. Xuân liên không đơn thuần là để trang trí cho vui nhà trong 3 ngày Tết, mà bản thân nó cũng mang nhiều ý chúc may mắn, chúc phúc thọ, chúc khang ninh,... Đa số các gia đình trong khu phố cổ thường dán những câu đối có nội dung cầu phát tài, phát lộc, buôn may bán đắt, một vốn bốn lời,...và dán nhiều chữ phúc, thọ, đại cát, khang ninh hảo vận... Nài ra, người ta còn trang trí nhiều bức tranh dân gian như tranh đàn gà, tranh cá chép, tranh bé ôm cá để cầu chúc năm mới thuận hòa phát lộc, vật phụ nhân an, phú quý hữu dư và đinh tài lưỡng vượng. ở phòng khách của một số gia đình người Hoa trang trí những lọ hoa tươi biểu trưng cho phú quý, làm tăng thêm sắc vẻ ngày xuân như hoa mai, hoa cúc... và đặt một bình sứ lớn trong cắm một nhành trúc và treo chùm pháo nhỏ với ý nghĩa trúc báo bình an để cầu chúc cả năm được an khang thịnh vượng.
Trang trí bàn thờ ngày Tết là một công việc rất quan trọng, vì việc này không những thể hiện tấm lòng của người sống đối với người quá cố, mà thông qua đó còn hàm ý nghĩa cầu mong, chúc tụng của gia chủ với trời đất, với tổ tiên. Việc trang trí chủ yếu là dán liễn thờ, tranh thờ và chưng hoa quả. Liễn thờ thường là những câu có nội dung nói về sự biết ơn của con cháu đối với ông bà tổ tiên thông qua đó cầu mong tổ tiên phù hộ. Những loại quả tươi trên mâm quả của người Việt thường là nải chuối biểu trưng cho một cội sinh nhiều quả chúc cho con người, tài lộc sinh sôi: quả đu đủ cầu mong cho cuộc sống no đủ, tiền tài không cạn... và nhiều loại hoa quả khác. Mâm quả của người Hoa thường là những loại quả đào tiên biểu trưng cho sống lâu trường thọ; quả lựu tượng trưng cho con cháu đầy đàn, sinh nhiều quý tử; quả quýt trên dán chữ “đại cát” để mang ý nghĩa tốt lành...
Trong 3 ngày Tết, kể từ phút giao thừa, người ta quan niệm những hiện tượng, biểu hiện đầu năm thường là những điềm báo trước điều hay lẽ dở, báo trước “vận mệnh” năm đó của một gia đình, nên từ xưa người ta rất chú tâm, lưu ý đến những vấn đề đó. Ngày nay, những điềm cát hung ấy vẫn còn tồn tại trong dân gian. Vào đêm giao thừa, người ta thường chọn giờ tốt, hướng tốt để xuất hành, họ quan niệm rằng nếu xuất hành vào hướng tốt thì năm đó mọi việc sẽ được hanh thông trôi chảy, ăn nên làm ra, mọi sự như ý, đầu xuôi đuôi lọt. Sáng ngày nguyên đán, người ta mở cửa sớm để đón chào người đạp đất đầu tiên do gia đình chọn lựa năm qua, người đạp đất phải là người hợp tuổi, không xung kỵ với chủ nhà và phải là người tốt, gia đình khá giả. Nếu người đạp đất là người nghèo khổ, thân thế sự nghiệp tầm thường thì năm đó sẽ gặp điều chẳng hay. Ngày Tết gia đình nào cũng nước đầy chum, gạo đầy hủ, như vậy thì trong năm sẽ được no đủ dư thừa. Một số gia đình người Hoa còn dùng giấy đỏ viết chữ “mãn” có nghĩa là “đầy” để dán trên những vật dụng chứa đựng đồ đạc trong gia đình như tủ, rương, chum, hủ,...
Trong ba ngày tết, người ta rất kiêng kị việc quét nhà, vì họ cho rằng làm như vậy là hốt của cải, tài lộc đổ đi, sang năm làm ăn sẽ thất bại. Nhiều gia đình còn kị cả việc cho lửa hay làm vỡ đồ đạt trong nhà, hoặc người có tang đến nhà chúc xuân, vì họ quan niệm rằng đó cũng là những điều không tốt, gia đình sẽ gặp chuyện không hay.
Nài ra, người ta còn cho rằng nếu năm mới nhà nào, người nào gặp được những điều sau đây thì xem như đã gặp được điều may, trong năm đến gia đình sẽ gặp quý nhân trợ giúp, làm ăn phát đạt, vạn sự như ý:
- Ngày mồng một có nhện chăng dây đu xuống: đó là điều tốt, người Việt gọi là điều may đến nhà, gặp việc hỷ sự. Người Hoa gọi là “ hỷ tòng thiên giáng” nghĩa là hỷ từ trời xuống, hay “ tri chu báo hỷ” nghĩa là nhện báo điều vui.
- Chó đến nhà: được xem là gặp điều may, trong năm sẽ gặp được vận tốt, gặp người tín nghĩa, làm ăn phát đạt. Vì vậy trong dân gian mới truyền tụng câu “mèo đến nhà thì khó, chó đến nhà thì giàu”.
- Hương đang thắp cháy thành lửa ngọn: được xem là gặp vận đỏ, lòng thành đã động đến thần minh, đã được thần linh chứng giám...
Nhiều gia đình người Hoa còn có một số quan niệm cát tường ngày tết khác như:
- Dơi vào nhà: Đó là điều tốt, sang năm phúc lộc dồi dào, tiền tài như nước. Vì họ cho rằng dơi là phúc, thường gọi là phúc đáo hay phúc lâm môn.
- Cây mai, cây cảnh nảy lộc, nở nhiều hoa: thường gọi là hoa khai phú quý, năm mới sẽ được phát tài phát lộc, buôn may bán đắt.
Nài ra, Trong dân gian còn khá nhiều tập tục khác cũng mang ý nghĩa cầu chúc đầu xuân an khang thịnh vượng , tấn tài tấn lộc khác mà chúng tôi chưa liệt kê ra như việc chúc xuân, hái lộc, xin lộc, bói Kiều... hay việc đoán cát hung thông qua xem hát tuồng đầu năm. Nếu xem gặp tuồng hay, vui vẻ, có ý nghĩa tốt thì năm đó xem như một năm thông suốt, làm ăn gặp may, sức khỏe dồi dào... Ngược lại, nếu xem gặp tuồng bi ai, chém giết thì năm đó gặp chuyện chẳng lành, buồn rầu tang tóc....
Theo quan niệm của người Hội An, những ngày đầu năm là những ngày thiêng liêng nhất, đó là sự khởi đầu của mọi sự. Vì vậy họ thường dựa vào những sự việc xảy ra trước mắt để để tiên nghiệm cho mình và gia đình. Nhìn chung những điều tiên đoán thường là những điềm tốt, cầu mong phát tài phát lộc, gió thuận mưa hòa, dân giàu nước mạnh. Việc trang hoàng nhà cửa, bàn thờ... cũng đều mang ý nghĩa cầu may, chúc phúc, chúc khang ninh. Những quan niệm đó đã trở thành tập tục và đã tích cực làm phong phú nét xuân trong văn hóa Hội An.
Tác giả bài viết: Tống Quốc Hưng
|
