GÁNH HÁT SƠN ĐÔNG

Ngoc La

GÁNH HÁT SƠN ĐÔNG
Ngọc La

Hồi nhỏ ở quê mình, chắc ai cũng ít nhứt một lần đi xem gánh hát sơn đông.
Tôi nhớ hình như vào thời còn học tiểu học, có một gánh hát sơn đông đến hát hằng đêm ở sân trường tiểu học đầu tiên trong xã tôi. Bọn tôi (gồm mấy chị em nhà tôi và mấy đứa bạn trong xóm) rất mê nên không tối nào là không đi coi. Hồi đó nghe người lớn gọi là "gánh hát sơn đông" thì cứ gọi theo như vậy chứ không biết vì sao. Sau này mới nghe thêm cụm từ "sơn đông mãi võ". Tôi hiểu nghĩa của "mãi võ", còn "sơn đông" là gì đến giờ tôi vẫn mù tịt.

Gánh hát này họ không "mãi võ", không diễn những trò ảo thuật như những gánh khác mà tôi biết sau này, mà chỉ diễn những tuồng cải lương nổi tiếng thời đó, như tuồng "Đêm mộng Hồ Tây" chẳng hạn.
Trước khi diễn tuồng cải lương thì họ quảng cáo và bán thuốc trị bịnh. Xen kẽ với quảng cáo sản phẩm là những tiết mục pha trò rất có duyên của anh hề Hoàng Hiệp và những tiết mục ca cổ. Bọn tôi thích cảnh anh hề pha trò xong, bà con cười ngả cười nghiêng, ông bầu gánh chắc cũng mắc cười (?) nên cầm "cây roi" bằng cái khăn (hay cái quạt mo hay… cái gì đó tôi không nhớ rõ) rượt đuổi anh hề và đánh yêu tới tấp.

Vào thời đó, khoảng năm sáu mươi mấy, chỉ có một số nhà là có radio, chưa có nhà nào có TV. Phần nhiều người ta biết đến các bài vọng cổ, các tuồng cải lương là từ những chiếc "máy cúp" của các đám cưới, đám hỏi. Vì vậy, khi có gánh hát sơn đông, bà con già trẻ gái trai nhất là con nít cỡ bọn tôi đi xem rất đông.
Người xem đứng, ngồi nhiều lớp thành một vòng tròn. Người quảng cáo, bán thuốc thì hoạt động trong vòng tròn đó. Phía trong cùng sát mái hiên trường là sân khấu dược dựng lên một cách sơ sài, tạm bợ dành cho các tiết mục ca cổ và diễn tuồng cải lương.

Từ chuyện bán thuốc, quảng cáo đến chuyện văn nghệ văn gừng, tất cả đều hấp dẫn nên lần lần người ở sau lấn chồm ra trước, người ở trước nhích tới… làm diện tích cái sân từ từ bị thu hẹp lại. Thế là người ta phải đi dẹp: bắt mọi người phải lui ra, bắt mấy dứa ở hàng 1, hàng 2 phải ngồi xuống. Có khi bọn con nít chen lấn nhau rồi chửi lộn ỏm tỏi. Tôi nhớ mắc cười một chuyện: có đứa con gái nào đó xí xọn (tôi cũng thuộc loại biết xí xọn rồi) cài cây kẹp xước trên đầu, rồi lúc chen lấn chật chội, không may cây kẹp đâm vô mặt đứa con trai nào đó bị nó chửi: "Bà nội! Cây kẹp đâm vô mặt tui rồi nè! Đồ con gái xí xọn!". Đứa con gái đó biết lỗi nên im thin thít…

(Còn tiếp)

binhquan

Hồi nhỏ BQ cũng khoái mấy gánh hát nầy, đi học về nghe tiếng thanh la, phèn la ỏm tỏi trước sân chợ là nhào vô coi liền. Thật hâm mộ mấy ông tì mũi giáo vô yết hầu hay quấn dây kẽm gai quanh mình rồi họ gồng lên làm cong cây giáo và đứt dây kẽm gai. Có khi mê coi mà quên giờ giấc, về nhà trễ bị bà bô la quá trời. Giờ mà mấy gánh nầy còn là bị công an vịn liền.

To Ngocla : sao không viết cho hết vậy?

Ngoc La

binhquan {L_WROTE}:

Hồi nhỏ BQ cũng khoái mấy gánh hát nầy, đi học về nghe tiếng thanh la, phèn la ỏm tỏi trước sân chợ là nhào vô coi liền. Thật hâm mộ mấy ông tì mũi giáo vô yết hầu hay quấn dây kẽm gai quanh mình rồi họ gồng lên làm cong cây giáo và đứt dây kẽm gai. Có khi mê coi mà quên giờ giấc, về nhà trễ bị bà bô la quá trời. Giờ mà mấy gánh nầy còn là bị công an vịn liền.

To Ngocla: Sao không viết cho hết vậy?

Binhquan ơi!
NL không viết hết vì viết tới đó tự dưng thấy làm biếng và mệt, chừng nào khỏe và rảnh thì viết tiếp.

Viết tiếp nè:

Mấy gánh bạn coi đó là vào ban ngày, còn gánh hát chỗ NL hồi xưa là vào ban đêm, mà thật sự là "gánh hát" đó nhe vì sau "màn" quảng cáo và bán thuốc là các đào kép diễn 1 tuồng cải lương dài sọc.
Hồi đó, theo nhận xét của những cái đầu non nớt của bọn NL thì các đào kép đó hát và diễn thật hay, hay không thua gì các nghệ sĩ danh tiếng thời đó. Không biết có giống thật hông, không biết họ có cố ý bắt chước hay chịu ảnh hưởng gì hông mà bọn NL cứ thấy mỗi đào/kép đều giống một nghệ sĩ mà mình ái mộ:
- Anh hề Hoàng Hiệp giống Văn Hường
- Cô đào Xuân Liễu giống Lệ Thủy
- Cô đào gì đó quên rồi giống Ngọc Hương
- Ông bầu gánh giống Thành Được
- Kép Thanh Bạch giống Út Hiền
....
Dàn nhạc công đờn hay cũng hết sẩy luôn!

Bọn con nít NL cứ xuýt xoa với nhau:
- Hay quá! Ông bầu này mà đứng ra lập gánh hát lớn là nổi tiếng như chơi!

Có khi bọn NL không xem quảng cáo thuốc mà lẻn ra sau hậu trường xem mấy đào kép hóa trang (và sau đó về nhà bắt chước!). Cũng thật thú vị đó.
Còn ban ngày thì sau giờ học hoặc trong giờ ra chơi, bọn học trò như NL tò mò đến chỗ ở của đào kép xem những sinh hoạt của họ như nấu cơm, ăn uống, chăm sóc con cái và thấy thật ngạc nhiên vì họ cũng bình thường như những người khác (!)

Khi gánh hát này đi rồi, bọn NL tiếc hùi hụi. Một thời gian sau, có một gánh khác đến, cũng quảng cáo và bán thuốc, cũng ca cổ, cũng diễn cải lương nhưng chất lượng nghệ thuật thì thua xa. Các cô đào già hơn, xấu hơn, hát dở hơn, bê bối hơn. Có cô vừa ra hát bài vọng cổ vừa đưa tay gài lại nút áo vì mới vừa cho con bú xong! Bọn NL chê quá trời luôn và càng tiếc gánh dầu tiên! Con nít mà cũng nhiều chuyện ghê vậy đó! :rollin:

Một chút về chuyện con trai-con gái:
Ngoài chuyện chửi rủa do bị kẹp đâm vào mặt ở trên, phần nhiều bọn con trai lúc đó, dù là còn con nít, cũng thừa cơ hội chen lấn để đụng chạm, kéo tóc, kéo áo, quèo móc,...chọc ghẹo mấy đứa con gái. Mấy đứa con gái thì chửi ỏm tỏi lên...Nhớ lại thấy mắc cười ghê nơi!

Chuyện coi "gánh hát sơn đông" đến đây là kết thúc.
==============================================================
Sẵn đây NL cũng kể luôn chuyện đi coi hát hồi nẳm:

Ở nhà quê thì chỉ có đi coi hát sơn đông như trên hoặc coi hát bội ở Miễu, hoặc coi mấy "gánh hát bồ tèo" lâu lâu về hát trong nhà lồng chợ Tân An. Bọn con nít xóm tôi phải đi 1 cây số và qua cái đò mới tới nơi.

Coi hát sơn đông và coi hát ở miễu thì không tốn tiền, còn coi cải lương bồ tèo thì phải tốn tiền vô cửa.
Là con nít, không có tiền nên đâu có mua vé mà chỉ đi vô cửa theo kiểu "mảo" (?): ba chị em hoặc 4, 5 đứa gộp lại, đứa đứng giữa giang hai tay "ôm" cả đám và hỏi người gác cửa:
- Mấy đứa tui như vầy bao nhiêu vậy chú?
Chú gác cửa nói giá rồi bọn tôi còn trả giá nữa. Thỏa thuận xong là đưa tiền và vù vô liền. Có khi vô tới nơi người ta đã hát được 1/3 tuồng rồi.

Lý thú là có những đứa con trai còn chun lỗ chó nữa! Bọn con gái thì không có vụ này.
Nói là chun lỗ chó chứ thật ra là vén cái màn vải người ta vừng xung quanh để chui vào. Có khi vừa ló được cái đầu, xui rủi gặp người giữ trật tự thấy là bị họ đẩy ra liền. :rollin:

Có đêm bọn tôi không có tiền nhưng ghiền quá, phải đợi đến khi người ta "thả giàn" mới vô coi. (Thả giàn hay xả giàn gì đó: người ta không canh cửa nữa nên ai muốn vô cũng được) Lúc đó thì thường đã quá nửa tuồng rồi... hic hic hic...

Vậy đó bà con ơi! Thời xưa con nít ở nhà quê bọn tôi mê cải lương vậy đó. Còn thời nay, ngồi tại nhà coi truyền hình, nhưng bọn con nít thấy ca cổ, cải lương là sợ thấy ông bà ông vãi!

(Hết)

binhquan

Bây giờ mà còn mấy gánh hát nầy thì chắc cũng không có lỗ chó để mà chun. Còn coi hát lúc thả dàn cho đỡ ghiền thôi vì tới cuối rồi hay ho gì n!a!
Cám ơn ngoc La vì đã viết cho đọc tiếp!

Trường Trung Học Công Lập Tân Châu

Đăng nhập

Trung Học Tân Châu

GÁNH HÁT SƠN ĐÔNG

Giới thiệu về chuyên mục

Ai đang trực tuyến?

Ai đang trực tuyến?