NHỚ CON TRÂU
QUÊ NHÀ
Sống
ở nông thôn, tuy nhà không có một cục đất
chọi chim, nhưng trong ký ức tuổi thơ của
tôi, hình ảnh đồng ruộng, hình ảnh
người nông dân chân lấm tay bùn, hình
ảnh con trâu, con bò chiếm một phần không nhỏ.
Lúc máy cày chưa thịnh hành thì con trâu/con bò là tay giúp việc đắc lực của con
người, là một trong những “người bạn”
của nhà nông. Chúng giúp nông dân làm những việc nặng
nhọc như cày/bừa ruộng đất, vận
chuyển nông sản, đạp lúa,…
Con trâu/con bò rất gắn bó với người dân quê tôi. Người lớn dùng trâu/bò để làm ăn.
Con nít, nhứt là con trai, khi đi vô đồng chăn
trâu/bò, có dịp tụ tập với nhau chơi những
trò chơi thôn dã: giựt số, vật lộn, cút bắt,
ca sáu câu vọng cổ “bù lon”, tát đìa bắt cá,…
Hồi đó, trong đồng, đất
ruộng, đường cộ rộng
mênh mông nên có nhiều nơi người ta có thể
buộc hoặc thả trâu/bò cho nó đi ăn cỏ
tự do. Vào mùa (?) cỏ trong đồng xanh tươi thì
thì trâu /bò tha hồ ăn cỏ
tươi.
Khi làm lúa xong thì người ta lấy
rơm chất thành “cây rơm” dự trữ cho những khi
khan hiếm cỏ (như trong mùa nước nổi
chẳng hạn). Hồi đó, mỗi lần thấy chúng
nhai rơm là tôi lại thấy thật tội nghiệp:
tôi tưởng tượng chúng ăn
rơm tương tự như con người phải
trợn mắt nhai cơm khô.
Có lẽ người dân quê không ai lạ gì
cảnh con trâu/bò kéo cày/bừa. Nếu bò thì dùng 1 cặp,
một con “ví”, một con “thá”*, còn trâu khỏe hơn thì
người ta chỉ dùng 1 con, những việc nặng
nhọc lắm thì mới dùng một cặp. Những
tiếng la “Ví…ví dô… thá…thá…” cùng với cả… tiếng
chửi thề và tiếng roi quất “chót... chót…” của
người chủ khi điều khiển trâu/bò là
những âm thanh rất quen thuộc đối với bọn
tôi hồi đó. Những lúc chứng kiến cảnh làm
việc nặng nhọc và bị đòn của bọn trâu/bò,
tôi thấy thật tội nghiệp rồi lại nghĩ
chắc là tại chúng làm ác ở kiếp trước nên
kiếp này phải chịu đọa đày như vậy!
Nhưng có lẽ cảnh khủng khiếp
nhứt mà một số con trâu/bò thời đó phải
chịu là cảnh bị thiến. Trời ơi! Không
biết bằng cách nào đó mà người ta trói
được 4 chân chúng lại, để hai “hòn dái”
của chúng lên một tảng đá rồi dùng búa tạ
đập lên! Con vật đau đớn vẫy vùng…
người ta cứ đập, dần mãi… Người
này mỏi tay thì thay người khác…
Đập, dần đến chừng nào 2 hòn dái đó nát
bét ra, chỉ còn là cái túi da thì họ mới thôi! Lúc đó
tôi thầm nhủ “con người ta sao quá dã man như
vậy!”. Không biết ngày nay
người ta có còn thiến chúng theo
kiểu dã man như vậy nữa hay không!?
Tuy nhiên, nhìn chung, người nông dân
rất yêu quí những con trâu/bò của mình vì chúng vừa là bạn,
vừa là tài sản, vừa là công cụ của họ. Cứ nhìn họ âu yếm chúng lúc rảnh việc,
đốt lửa ung, giăng mùng cho chúng khi có quá nhiều
muỗi thì biết. Ngày mùng 3 tết, khi các đồ
vật trong nhà được ăn
tết thì những con trâu/bòthân yêu của họ cũng
được ăn tết (được dán giấy
vàng bạc vào sừng). Có lẽ đó cũng là những
cách họ thể hiện lòng biết ơn đối
với con vật cần mẫn này.
Chắc ai cũng còn nhớ bài học mà Thầy Cô ở
Tiểu Học đã dạy cho mình hồi nẳm:
“Trâu ơi, ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Ta đâu trâu đấy ai mà quản công
Bao giờ cây lúa còn bông,
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Dẫu rằng vất vả khó khăn
Cùng trâu ta tiến phăng phăng không lùi”
Thường gia đình cỡ trung nông trở lên mới có
nuôi trâu/bò, vì giá một đôi trâu/bò hồi đó cũng
không rẻ. Hơn nữa, đã
có trâu/bò thì đất phải rộng để có thể
làm chuồng cho chúng ở, phải có nhân công để
chăn dắt.
Trong làng, trong xóm tôi, rải rác có nhiều nhà
nuôi trâu/bò. Riêng trâu thì tôi nhớ rõ có nhà
Cậu Hai Đảo, rể của bà Tư Dậu có nuôi
một cặp. Do nó to lớn, đặc biệt là
đôi sừng cong vút và nhọn hoắc nên tôi rất sợ.
Thường mỗi lần đi ngang nhà Bà Tư, tôi
cứ lấm lét nhìn mấy con trâu trong chuồng bên hông nhà.
Nếu chúng đang nằm mắt lim dim, miệng nhai
lại thì tôi yên tâm, còn như chúng đang thức tỉnh
và di chuyển trong chuồng thì tôi cứ sợ nó sẽ
xông ra rượt mình chém (có lẽ do ám ảnh cảnh trâu
chém lộn?). Đi vô đồng, khi gặp
có đám trâu/bò tụ tập là tôi thường lãng ra xa vì
sợ chúng trở chứng nửa chừng. Mặc dù sợ trâu/bò nhưng tôi cũng rất
ham được cưỡi xem nó như thế nào.
Có lần, ông anh họ giúp tôi trèo lên được lưng
bò ngồi với anh, thật là khoái! Nhưng khi con bò
bước đi, hai vai nó nhúc nhích lên xuống thì tôi sợ
quíu, miệng la bài hãi đòi xuống.
Bây giờ mỗi lần nhìn thấy đường đi
quá lầy lội, tôi hay buột miệng: “Đường
sá gì mà lỗ hang như cái hầm trâu!”. Nói rồi chợt
giật mình: Bây giờ còn bao nhiêu đứa trẻ
biết được cái hầm trâu ra sao!
Bây giờ, có ai tin hông, mỗi ngày tôi
đều có những phút nhớ đến con trâu đó. Nửa đêm
có dịp đi ra nhà sau, mỗi khi đi ngang cái tủ
lạnh, nghe nó “thở phì phò” (ban đêm thanh vắng
mới nghe rõ tiếng máy chạy) là tôi lại nhớ
đến những con trâu nằm thở phì phò, mắt lim
dim, miệng nhai lại sau giờ làm việc mệt
nhọc ở quê nhà hồi nẳm.
Xuân Kỷ Sửu sắp đến, dù đang rất
bận nhưng tôi cũng ráng viết tản mạn vài
điều không đầu đuôi về con trâu quê nhà như
vậy.
TNP